Kuruluşu ve İdeolojisi
Taliban, 1994 yılında Pakistan sınırındaki Kandahar kentinde Molla Muhammed Ömer öncülüğünde kurulmuştur. Kurucularının büyük bölümü, Sovyetler Birliği'ne karşı savaşmış mücahitlerin çocukları veya medrese (İslam okulu) öğrencileriydi. “Taliban” kelimesi de “öğrenciler” anlamına gelir. Hareket, Pakistan’daki radikal medreselerde eğitim gören ve katı bir şeriat anlayışına sahip bireylerden oluşur.
1996-2001 Arası Yönetimi
Taliban, 1996 yılında Kabil'i ele geçirerek Afganistan'da İslam Emirliği'ni ilan etti. Bu dönemde kadınlara çalışma ve eğitim yasağı getirildi, Batılı kültürel unsurlar yasaklandı, sinemalar ve müzik kapatıldı. Şeriat hukukunun en sert biçimleri uygulandı; taşlama, kırbaçlama ve kamu önünde infaz gibi cezalar yaygındı. Bu dönemde yalnızca Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri yönetimi tanımıştır.
11 Eylül ve ABD Müdahalesi
2001 yılında El-Kaide’nin ABD'de gerçekleştirdiği 11 Eylül saldırıları sonrası, Taliban yönetimindeki Afganistan, El-Kaide'ye barınak sağlamakla suçlandı. Bunun üzerine ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri, Taliban’ı devirmek için Afganistan'a müdahale etti. Taliban, kısa sürede iktidardan düşse de ülkenin çeşitli bölgelerinde yeniden güç kazanmaya başladı.
2021’de İktidara Dönüş
ABD'nin ve NATO güçlerinin 2021’de Afganistan'dan çekilmesiyle Taliban, kısa sürede ülkenin büyük bölümünü ele geçirdi ve 15 Ağustos 2021’de başkent Kabil’e girerek yeniden yönetimi devraldı. Bu gelişme, uluslararası toplumda büyük endişe yarattı. Taliban, bu sefer daha "ılımlı" bir yönetim vadedip kadın hakları gibi konularda kısıtlı adımlar atacağını belirtse de uygulamalar çoğunlukla eski rejimi andırmaktadır.
Uluslararası Tanınma ve Tepkiler
Taliban hükümeti hâlâ birçok ülke tarafından resmi olarak tanınmamaktadır. Kadın hakları, basın özgürlüğü ve insan hakları ihlalleri gibi nedenlerle birçok ülke, Taliban yönetimine ekonomik yaptırımlar uygulamaktadır. Aynı zamanda insani yardım kuruluşları ve BM, Afgan halkının temel ihtiyaçları için bağımsız yardım faaliyetleri sürdürmektedir.
